Vermeer’s ‘Milkmaid’

Het melkmeisje, ook wel De keuken- of melkmeid genoemd, is een schilderij van de Hollandse meester Johannes Vermeer, geschilderd ca. 1658. In een veilingcatalogus uit 1696 wordt het werk vermeld als ‘Een Meyd die melk uytgiet’.

De benaming Het melkmeisje is feitelijk onjuist omdat een melkmeisje een vrouw was die melk aan huis bezorgde; de hier afgebeelde vrouw is een dienstmeid. Ze is als zodanig te herkennen vanwege haar eenvoudige kleding en gestreken hoofdkapje. Ze staat in het midden van de afbeelding, in een kamer met aan de linkerzijde een venster, waardoor het licht binnenvalt. Voor haar, aan de linkerzijde en onder het venster, bevindt zich een tafel, bedekt met een kleed, waarop een mand met brood, een kan, en andere waren staan. De meid schenkt melk vanuit een kruik in een schaal die ook op tafel staat; haar aandacht is gericht op het schenken. De ruimte is schaars ingericht, rechts is een stoof afgebeeld. De muur achter haar suggereert een kamer met een verleden; er zitten wat gaten in en er steekt een spijker uit. Met radiografisch en infraroodonderzoek is vastgesteld dat Vermeer oorspronkelijk op de muur achter de meid een schilderij had geschilderd. Schilderijen waren ook toen duur, en door dit luxeartikel over te schilderen en de muur kaal te laten bereikte Vermeer dat de kamer eenvoudiger werd.

Het zou kunnen dat Vermeer op dit schilderij op allegorische wijze ‘Matigheid’ heeft willen uitbeelden. Een schenkende vrouw in die betekenis komt namelijk regelmatig voor in zeventiende-eeuwse embleemboeken, zoals dat van Jacques de Gheyn II.

In 1765 is het schilderij geveild toen Leendert Pieter de Neufville de collectie, opgebouwd door zijn vader, verkocht. Het werk werd in 1908 van de erfgenamen van Lucretia Johanna van Winter door de Vereniging Rembrandt voor het Rijksmuseum Amsterdam aangeschaft, waar het zich nog steeds bevindt.